Κρητική διατροφή και χορτοφαγία.
Ψάχνοντας τις πληροφορίες για την Κρητική διατροφή , φτάνουμε στη Μινωική εποχή, απ’ όπου μπορούμε να πάρουμε στοιχεία από τα ευρήματα της Κνωσσού και όχι μόνο
Κιούπια που κρατούσαν ελαιόλαδο και που μαρτυρούν τη χρήση του, δημητριακά ,ελιές και ξηροί καρποί είναι μερικά από τα αγαθά που βρέθηκαν φυλαγμένα στις αποθήκες .
Έτσι λοιπόν γνωρίζουμε ότι η βάση της Κρητικής διατροφής λίγο διέφερε από τη διατροφή που έκαναν οι Κρήτες, κυρίως στις αγροτικές περιοχές, μέχρι πριν λίγα μόλις χρόνια, που η επέλαση τω συντηρημένων και πολυεπεξεργασμένων τροφίμων και γενικά της βιομηχανοποίησης και της διαφήμισης, επηρέασε  αρνητικά τις διατροφικές τους συνήθειες.
Θα διαλέξουμε όμως ν’ ασχοληθούμε με το θαύμα της Κρητικής διατροφής που οδήγησε τους ντόπιους σε υγεία και μακροζωία και έκανε τη Κρήτη γνωστή όχι μόνο για τις ομορφιές της αλλά και για τις διαιτολογικές επιλογές των κατοίκων της.
Στην καθημερινότητα, κι αν εξαιρέσουμε τις γιορτινές μέρες , το καθημερινό φαγητό μιας αγροτικής οικογένειας (μια και η Κρήτη ,παρ’ ότι νησί, είχε πάντα ανεπτυγμένη τη γεωργία και την εκτροφή ζώων) ήταν κάπως έτσι:
Για πρωινό υπήρχαν στο τραπέζι πλούσια ποικιλία όπως ψωμί, ελιές, τυριά, βραστάρια από το βουνό,φρούτα, αλλά ακόμα και από το φαγητό που περίσσεψε από την προηγούμενη μια και η δουλειά στα χωράφια χρειαζόταν μπόλικη ενέργεια.

Το μεσημέρι τις περισσότερες φορές ήταν υποχρεωμένοι να γευματίσουν στα χωράφια και μετά να συνεχίσουν τη δουλειά τους, έτσι οι ποσότητες που κατανάλωναν δεν θα μπορούσε να είναι τέτοιες που στη συνέχεια θα τους εμπόδιζαν.
Λαχανικά και όσπρια κυριαρχούσαν στα πιάτα τους πολλά απ’ αυτά ωμά ή αποξηραμένα , αλλά όλα συνδιασμένα με ευφάνταστους τρόπους .
Το απόγευμα σπάνια προλάβαιναν να φάνε κάτι για μαρέντα -κάτι πρόχειρο δηλαδή- γιατί μια κι ερχόντουσαν αργά από τα χωράφια, ακολουθούσε το βραδυνό.
Ένα βραδυνό ελαφρύ και εύπεπτο που αποτελείτο κατά κανόνα από χυλούς , μαγγίρι, χειροποίτα ζυμαρικά όπως μακαρούνες και λαζάνια, σούπες και τον γνωστό χόντρο.
Στα πλαίσια της οικιακής οικονομίας ποτέ δεν πετούσαν τίποτα κι έτσι μ’ αυτήν τη λογική το φαγητό που περίσευε από το μεσημέρι καταναλωνόταν το βράδυ, με μικρές προσθήκες και διαφοροποιήσεις , που δημιούργησαν συνταγές όπως οι ομελέτες με τις βρούβες ή με ότι χορταρικά περίσσευαν , ποικιλίες από σφουγγάτα, πίτες με ότι έμενε, συνδιασμούς με όσπρια και λαχανικά και χίλια δυο άλλα εδέσματα που τα συναντάμε σήμερα σε καταλόγους εστιατορίων να προωθούνται σαν γκουρμέ επιλογές.
Τα προϊόντα που κατανάλωναν ήταν κατά 60-70 % όσπρια , λαχανικά ,και φρούτα , κατά 20 % περίπου γάλα και γαλακτοκομικά και σ’ ένα ελάχιστο ποσοστό της τάξης του 10-15 % ήταν κρεατικά και ψάρια.
Το ελαιόλαδο και μάλιστα ψυχρής έκθλιψης , ήταν αυτό που κυριαρχούσε στο Κρητικό τραπέζι και μάλιστα σε ποσότητες που έκαναν τον Αμερικανό γιατρό Ancel Keys (o πρώτος γιατρός που τεκμηρίωσε επιστημονικά την επίδραση της διατροφής στην πρόληψη και τη θεραπεία των ασθενειών) να αναπηδήσει όταν το διαπίστωσε.
Τα γλυκίσματα τους ήταν κυρίως συνδυασμοί από φρούτα αποξηραμένα, όπως σύκα και σταφίδες, με ξηρούς καρπούς,πετιμέζι, μέλι, χαρουπόμελο και λιγότερο παρασκευές βασισμένες στα αλεύρια και στη ζάχαρη και φυσικά, η λιπαρή ύλη που χρησιμοποιούσαν ήταν το λάδι και όχι τα βούτυρα που η “υψηλή” Γαλλική κουζίνα και η άγνοιά μας, έβαλαν στα πιάτα μας.
Έτσι οι τροφές που κατανάλωναν ήταν κυρίως όσπρια, δημητριακά, χόρτα και λαχανικά, φρούτα και μεγάλες ποσότητες ελαιολάδου. Δεν κατανάλωναν σχεδόν ποτέ ζωικά λίπη και σπορέλαια και το λάδι το κατανάλωναν τις πιο πολλές φορές ωμό, πάνω στις γνωστές κριθαροκουλούρες, στις σαλάτες και τα χόρτα αλλά και στα βρασμένα ή ωμά όσπρια που κατανάλωναν. Οι Κρητικοί κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες από στραγάλια ,ρεβίθια δηλαδή και ξερά κουκιά, που τ’ αφήναν για ένα βράδυ σε νερό και την επομένη αφού αφαιρούσαν το ματάκι που ξεκίναγε να ξεβλαστήσει τα έτρωγαν.
Το ψωμί που κατανάλωναν ήταν ολικής άλεσης και το μπέηκιν πάουντερ τους ήταν άγνωστο.
Τα φρούτα υπήρχαν παντού και το καλόπιασμα στα παιδιά γινότανε με φρούτα και όχι με σοκολάτες .
Τα ωμά λαχανικά όπως οι αγγινάρες, οι παππούλες (ψυχανθές), τ’ αγγούρια, οι τομάτες, τ’ άγρια πικρά ραδίκια, το φοβερό σταμναγκάθι και η ξανά-ανακαλυφθείσα γλυστρίδα ήταν καθημερινά στο τραπέζι τους εμπλουτίζοντας τη διατροφή, που οι σημερινοί ωμοφάγοι άρχισαν πάλι να αναδεικνύουν.
Αξεπέραστες είναι και οι ελιές που κατανάλωναν με κορυφαίες τις σταφιδολιές, οι οποίες ωρίμαζαν πάνω στα δέντρα μέχρι που σταφίδιαζαν-ζάρωναν και γλύκαιναν από μόνες τους .
Οι ξηροί καρποί, τ’αμύγδαλα, τα καρύδια, τα κάστανα, δεν έλλειπαν κι έτσι αντικαθιστούσαν με το καλύτερο τρόπο τα ζωικά θρεπτικά συστατικά που δεν προσλάμβαναν.

Παρατηρούμε λοιπόν πως η κατά βάση χορτοφαγική διατροφή είναι αυτή που έδινε υγεία και μακροζωία στους Κρητικούς και η κοπιαστική αγροτική δουλειά , που τουλάχιστον ας αντικατασταθεί από τους σημερινούς κατοίκους των μεγαλουπόλεων με τη γυμναστική.
Με τη σημερινή γνώση και τεχνογνωσία, γνωρίζουμε πώς να αντικαταστήσουμε ζωικές πρώτες ύλες, στο βαθμό που δεν θα μπορούσε να δημιουργεί πρόβλημα η έλλειψή τους
κι έτσι την παλαιότερη γνώση που κατείχαν οι πρόγονοί μας -κι εμείς κάπου στην τεράστια επιρροή των σημερινών συμβούλων τη χάσαμε- να την επαναφέρουμε σώζοντας συγχρόνως την υγεία μας και βοηθώντας την ισορροπία του πλανήτη.

Η μελέτη του καθηγητή Serge Renaud για την Κρητική διατροφή .

Μετά τη μελέτη του Αncel Keys στην οποία διαπιστώθηκε η σημασία της διατροφής στην υγεία, ο Serge Renaud – κάνοντας ένα πείραμα σε ασθενείς που είχαν υποστεί έμφραγμα και ήταν σε στενή ιατρική παρακολούθηση -απέδειξε την αξία της Κρητικής διατροφής.
Χώρισε σε 2 ομάδες τους ασθενείς, η μία εκ των οποίων τρεφόταν σύμφωνα με το διαιτολόγια της Αμερικάνικης Καρδιολογικής Εταιρείας και η άλλη σύμφωνα με το Κρητικό πρότυπο.
Τα αποτελέσματα ήταν τα ποσοστά θνησιμότητας στην πρώτη ομάδα να φθάσουν τα 70-80 %.

Α.Χ.
1/6/2012