Κιτρέα η λεμονέα-Citrus limon.

Η διασταύρωση του κίτρου με τη μανταρινιά είναι πιθανό να μας έδωσε το υβριδικό δένδρο της λεμονιάς. Δεν είναι γνωστή η χρονική στιγμή της δημιουργίας του ενώ οι πρώτες γραπτές περιγραφές του λεμονιού εμφανίζονται το δέκατο αιώνα σε πραγματεία του Άραβα Κούστους Αλ-Ραμί και το δωδέκατο σε πραγματεία του Άραβα γιατρού Ιμπν Τζαμί. Οι αναφορές σε Αρχαία Ελληνικά κείμενα δεν αφορούν το λεμόνι αλλά το κίτρο.

Οι πρώτες συστηματικές καλλιέργειες λεμονιών αναφέρονται στο Ντεκάν της Ινδίας.

Περιγραφή

Χαμηλό δένδρο που φθάνει μέχρι τα 6 μέτρα. Με σχετικά λείο κορμό, κλαδιά με αγκάθια, φύλλα ελλειψοειδή, φωτεινά πράσινα, ανθούς λευκούς με μωβ στήμονα, καρπούς με πράσινο έως έντονο κίτρινο χρώμα, ρίζες σχετικά ρηχές που απλώνονται στην αντίστοιχη περίμετρο που απλώνονται και τα κλαδιά.

Καλλιεργείται σε εύφορα ξηρά εδάφη, σε τροπικά ή εύκρατα κλίματα, σε τόπους με μεγάλη ηλιοφάνεια και θερμοκρασία 15-30 βαθμούς, δεν αντέχει στους παγετούς.

Κλαδεύεται και παράλληλα αποστειρώνεται, τον Απρίλιο πριν την ανθοφορία, φροντίζοντας τα κλαδιά να παραμένουν σχετικά αραιά ώστε να φωτίζονται και να αερίζονται, όσο το δυνατόν καλύτερα. Το σωστό κλάδεμα έχει σκοπό την καλύτερη παραγωγή καρπών, την ευκολότερη συγκομιδή τους και την αποφυγή εγκατάστασης μυκήτων και ασθενειών.

Ο πολλαπλασιασμός της λεμονιάς γίνεται με εναέριες καταβολάδες, μοσχεύματα, διαίρεση αλλά κυρίως με εμβολιασμό σε ανθεκτικό υποκείμενο όπως είναι το κίτρο ή το νεράντζι για την αποφυγή της κορυφοξήρας  και άλλων ασθενειών.

Oι μεγαλύτερες καλλιέργειες σήμερα γίνονται στην Νότια Ευρώπη και γενικά στην εύκρατη ζώνη, την Αργεντινή, την Ινδία, τη Βραζιλία, στις Η.Π.Α. και το Ισραήλ.

Κατάταξη και ποικιλίες

Κιτρέα η λεμονέα-Citrus limon. Η λεμονιά είναι φυτό αγγειόσπερμο, δικοτυλήδονο, ανήκει στην οικογένεια των Ρυτοειδών (εσπεριδοειδή), στο γένος Κίτρος και στο είδος Κιτρέα η Λεμονέα- Citrus Limon. Η ονομασία του είναι διώνυμη και προέρχεται από το γένος καταγωγής του-Citrus- και την Περσική ονομασία του λεμονιού- Limu, limon,lemon,λεμόνι.

Οι πιο συνηθισμένες ποικιλίες λεμονιάς είναι:

Αδαμοπούλου

Βακάλου

Εύρηκα

Ζαμπετάκη

Ιντερντοράτο

Λισσαβώνας

Μαγλήνη

Μέγερ

Το βασικό χαρακτηριστικό του κάθε είδους, είναι ο αριθμός ανθοφορίας και παραγωγής καρπών. Έτσι έχουμε τις μονόφορες, τις δίφορες και τις πολύφορες ή αειφόρες λεμονιές.

 Διατροφική αξία.

Πίνακας για την  ανάλυση σε βάθος των θρεπτικών συστατικών: Λεμόνι,νωπό,χωρίς φλούδα.

Διατροφική Αξία ανά 100 g (Πηγή: USDA National Nutrient βάση δεδομένων)

Θρεπτική αξία / 100 γρ
Ενέργεια 29 Kcal
Υδατάνθρακες 9,32 γρ
Πρωτεΐνη 1,10 g
Σύνολο Fat 0,30 γρ
Χοληστερίνη 0 mg
Φυτικές ίνες 2,80 g
Βιταμίνες
Φολικό οξύ 11 μg
Νικοτινικό οξύ 0,100 mg
Παντοθενικό οξύ 0,190 mg
Πυριδοξίνη 0,080 mg
Ριβοφλαβίνη 0,020 mg
Θειαμίνη 0,040 mg
Βιταμίνη C 53 mg
Βιταμίνη Α 22 IU
Βιταμίνη Ε 0,15 mg
Βιταμίνη Κ 0 μg
Ηλεκτρολύτες
Νάτριο 2 mg
Κάλιο 138 mg
Μέταλλα
Ασβέστιο 26 mg
Χαλκός 37 μg
Σίδερο 0,60 mg
Μαγνήσιο 8 mg
Μαγγάνιο 0,030 mg
Ψευδάργυρος 0,06 mg
Phyto-θρεπτικά συστατικά
Καροτίνη-β 3 μg
Καροτίνη-α 1 μg
Crypto-ξανθίνη-β 20 μg
Λουτεΐνη-ζεαξανθίνη 11 μg

Φαρμακευτική και καλλυντική χρήση.

Το λεμόνι προτείνεται για την βιοενεργή επίδρασή του στον ανθρώπινο οργανισμό σαν αντιφλεγμονώδες, αντιοξειδωτικό, αντιμυκητιακό, αντιβιοτικό, αντισκορβουτικό, αντικαρκινικό, σύμμαχος στην αντιμετώπιση της αρθρίτιδας, της στεφανιαίας νόσου, της παχυσαρκίας, ενισχυτικό του ανοσοποιητικού συστήματος, καταστολέας των ελεύθερων ριζών, φυσικό καλλυντικό για το δέρμα και τα μαλλιά,  απολυμαντικό, στυπτικό και αντισηπτικό. Ακόμη είναι διουρητικό, βοηθάει στην πέψη,  αλκαλοποιεί και καθαρίζει το αίμα, βοηθά στον έλεγχο του διαβήτη, του ουρικού οξέως, της αρτηριοσκλήρυνσης, της θρόμβωσης.

Βοηθά στην αντιμετώπιση του πυρετού, της διάρροιας, των εντερικών παρασίτων, των αιμορροΐδων, του ίκτερου, των κρυολογημάτων, του βήχα και του πονόλαιμου.

Αντιμετωπίζει ήπια ηλιακά εγκαύματα, πιτυρίδα και τριχόπτωση, φακίδες και στίγματα στην επιδερμίδα, πονοκέφαλο (με εντριβή), λιπαρότητα και ανοιχτούς πόρους.

Λειτουργεί σαν αποτοξινωτικό και χωνευτικό.

Παρ’ όλα τα οφέλη του λεμονιού, άτομα που πάσχουν από υπόταση, στομαχικά νοσήματα και αναιμία, πρέπει να είναι προσεκτικά στη χρήση του.

Δεν προτείνεται στην Ταοϊστική διατροφή ενώ αντίθετα θεωρείται υπερτροφή στην Πυθαγόρεια.

Παραδοσιακές συνταγές με λεμόνι.

Αποτοξινωτικό: 1 ποτήρι χλιαρό νερό με χυμό 1 /2λεμονιού κάθε πρωί πριν το πρωινό

Αντιπυρετικό: 1 φλυτζάνι χλιαρό νερό, 1 κουταλιά μέλι, χυμός 1 λεμονιού

Αντιπιτυριδικό: χυμός από 1 λεμόνι αραιωμένος σε 2 φλυτζάνια χλιαρό νερό για το τελευταίο ξέβγαλμα

Φακίδες και πανάδες: τρίβουμε απαλά στα σημεία 1 φορά την ημέρα

Εκζέματα: πλύσιμο με χλιαρό νερό και ουδέτερο σαπούνι, τρίψιμο με στυμμένη λεμονόκουπα

Αμυγδαλίτιδα: γαργάρες με χυμό λεμονιού και λίγο αλάτι (προέχει πάντα η γνώμη του γιατρού, η αμυγδαλίτιδα είναι λοίμωξη που χρειάζεται ιατρική παρακολούθηση)

Ήπιο ηλιακό έγκαυμα: επάλειψη με γιαούρτι και χυμό λεμονιού

Ξηροδερμία και σκασμένο δέρμα: για τα χέρια,τις φτέρνες, τους αγκώνες και τα γόνατα, κρέμα με 1 κουταλιά γλυκερίνη και χυμό λεμονιού. Επάλειψη καθημερινά.

Αποχρωματισμός: τρίβουμε με λεμόνι τα σημεία που έχουν χρωματιστεί από λαχανικά ή χώμα

Βρογχίτιδα: 1 φέτα τζίντζερ 5 cm, 1 τέταρτο καλοπλυμένο βιολογικό λεμόνι, 1 κουταλιά μέλι, 1/2 l νερό, κανελογαρύφαλλα, καρδάμωμο. Αποχυμώνουμε το τζίντζερ με το λεμόνι, προσθέτουμε τα υπόλοιπα υλικά και τα σιγοβράζουμε.

Ερεθισμένος λαιμός: 1 χούφτα δυόσμος,1 φέτα τζίντζερ 1 cm, 1 ξεφλουδισμένο λεμόνι, καυτό νερό. Αποχυμώνουμε όλα τα υλικά και προσθέτουμε σε 50 ml χυμού, 100 ml καυτό νερό (για 1 φλυτζάνι)

Γενικές πληροφορίες

• Εάν έχουμε έντονη επιθυμία για ξινά, είναι πιθανό να χρειαζόμαστε οξικό οξύ που βοηθά τον οργανισμό να αποτοξινωθεί από ουσίες που παράγονται από την αποσύνθεση πρωτεϊνών.  1 κουταλιά χυμός λεμονιού σε 1 φλυτζάνι νερό βοηθά στην πρόσληψη οξικού οξέως.
• Τα λεμόνια που χρησιμοποιούμε για τις θεραπευτικές συνταγές πρέπει να είναι φυσικά ωριμασμένα και όχι μέσα σε φούρνους.
• Δεν πετάμε ποτέ τα κομμένα  λεμόνια κι αυτό γιατί ο χυμός τους κρύβεται μέσα στους θύλακες, έτσι δεν οξειδώνονται.
• Τον καιρό που τα λεμόνια είναι φθηνότερα μπορούμε να τα στύψουμε και να αποθηκεύσουμε το χυμό στην κατάψυξη, σε παγοκυψέλες.
• Τρίβουμε με τις στυμμένες λεμονόκουπες τα σημεία που περνάνε μυρμήγκια, ώστε να τα αποτρέψουμε.
• Χρησιμοποιούμε λεμόνι σε μαρμάρινα σημεία με λεκέδες, φροντίζοντας να τα ξεπλύνουμε καλά, γιατί το λεμόνι έχει διαβρωτικές ιδιότητες.

Α.Χ.

Τον τελευταίο καιρό γίνεται πολύ κουβέντα για τη βρώμη και το πίτουρο της βρώμης, το “φλούδι” με λίγα λόγια που περιβάλει τον καρπό.

Βοτανική ταξινόμιση

Η βρώμη ανήκει στη φυλή Aveneae και ειδικότερα στο γένος Αvena. Aπ’ όλα τα είδη, σήμερα, καλλιεργείται κυρίως το Αvena Sativa και το Avena Byzantina (κόκκινη ή Βυζαντινή βρώμη).

Προέλευση και εξέλιξη

Η ήμερη βρώσιμη βρώμη A. Sativa, κατά τον Coffman 1946, προέρχεται από φυσική μετάλλαξη της Α. Byzantina.

Η περιοχή προέλευσης της  βρώμης εντοπίζεται στη Μ. Ασία (Malzew, 1930) απ’ όπου εξαπλώθηκε προς τη Δύση και στις Δυτικές παρυφές της Ευρώπης γύρω στο 1500 π.Χ. Σπόροι της Α.Sativa έχουν βρεθεί σε λιμναίους οικισμούς της Κ. Ευρώπης και διάφορα είδη βρώμης στη Ν. Αγγλία, που χρονολογούνται από την εποχή του σιδήρου. Αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς (Θεόφραστος, Διοσκουρίδης, Γαληνός, Βεργίλιος, Πλίνιος, κ.ά.) ασχολήθηκαν με τη βρώμη σαν φαρμακευτικό φυτό και από βοτανικό ενδιαφέρον.

Οι μαρτυρίες του Πλίνιου δείχνουν oτι η καλλιέργεια της βρώμης για ανθρώπινη διατροφή, πρέπει να ξεκίνησε από Γερμανικές φυλές λίγο πριν τον α’  αιώνα μ.Χ. Γύρω στην ίδια εποχή φαίνεται να εξαπλώθηκε η καλλιέργεια στις περιοχές της λεκάνης της Μεσογείου και στην Αφρική (Αιθιοπία). Η καλλιέργεια της βρώμης ξεκίνησε στην Αγγλία λίγο πριν τον 7 αιώνα μ.Χ., ενώ υπάρχουν μαρτυρίες ότι την ίδια περίπου περίοδο καλλιεργείται στη Ρωσσία και την Κίνα. Στις ανατολικές Πολιτείες των Η.Π.Α. καλλιεργήθηκε  από τους Ευρωπαίους κατοίκους, στο τέλος δε του 16 ου αιώνα και περίπου την ίδια εποχή και από τους Καναδούς. Η καλλιέργεια έφθασε προς τα δυτικά της Αμερικής και επεκτάθηκε στη ζώνη του αραβοσίτου μέχρι το 1850.

Χημική σύσταση του καρπού της βρώμης, με και χωρίς περιβλήματα (κατά Brownlee και Gunderson, 1938).

                                        Υγρασία   Πρωτεΐνες   Λίπη    Υδατάνθρακες   Ιν. ουσίες   Τέφρα

Με περιβλήματα             10,1            12,2              4,3                57,8                   12,1               3,5

Χωρίς περιβλήματα       8,7            16,0               5,6                66,7                    1,2                1,9

Τα περιβλήματα αποτελούνται κατά 31% περίπου από ινώδεις ουσίες και αποτελούν το 20-35 % του βάρους του σπόρου.

Οι πρωτεΐνες αποτελούν το 85% των αζωτούχων ουσιών του καρπού και έχουν χαμηλά ποσοστά μεθειονίνης, τρυπτοφάνης και ιστιδίνης. Αντίθετα η περιεκτικότητα σε λυσίνη είναι μεγαλύτερη από άλλα δημητριακά (3,3-3,6 %). Οι πρωτεΐνες δεν σχηματίζουν γλουτένη και έτσι το αλεύρι δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην αρτοποιία αυτούσιο.

Τα λίπη βρίσκονται κυρίως στο έμβρυο και στο ενδοσπέρμιο σε υψηλότερα ποσοστά από άλλα δημητριακά και αποτελούνται κυρίως από παλμιτικό, α- και β-λινολεϊκό και ελαϊκό οξύ.

Οι υδατάνθρακες με κύριο συστατικό το άμυλο, είναι το κύριο συστατικό του εμβρύου, ενώ σε χαμηλά ποσοστά βίσκονται τα ζάκχαρα. Άλλοι υδατάνθρακες, όπως οι πεντοζάνες, βρίσκονται στα περικάρπια, απ’ όπου παράγονται βιομηχανικά ουσίες όπως φουρφουράλη, αραβάνη, ξυλάνη και κυρίως αντισηπτικά.

Οι ινώδεις ουσίες είναι κυρίως λιγνίνη, κυτταρίνη και ημικυτταρίνες.

Η τέφρα αποτελείται κυρίως από : φώσφορο: 0,34-0,43 %, κάλιο:0,40-0,57 %, θείο: ο,19 %, μαγνήσιο: 0,16-0,18 %, ασβέστιο: 0,043-0,12 %  και από ιχνοστοιχεία: σίδηρος: 0,0051-0,0080 % και μαγγάνιο: 0,0030-0,0096

Η περιεκτικότητα σε βιταμίνες mg/100 gr νωπού καρπού (από Western και Graham 1961) είναι: θειαμίνη:  0,35-0,93, ριβολαβίνη:  0,13-0,16, πυριδοξίνη: 0,18-0,25, Β12: 0,0003, βιοτίνη:  0,02, νιασίνη:  0,89-1,53, χολίνη:  94-114, παντοθενικό οξύ:  0,79-1,60, φυλλικό οξύ : 0,02-0,04, τοκοφερόλες:  0,8-2,1, π-αμινοβενζοϊκό οξύ:  0,05

Ο καρπός της βρώμης υστερεί σε άμυλο και υπερτερεί σε λίπος, μέταλλα και ιχνοστοιχεία σε σχέση με τα άλλα δημητριακά.

Τρόπος επεξεργασίας 

Μετά τη συλλογή των σπόρων της βρώμης

α΄ακολουθεί μια προκαταρκτική επεξεργασία (oat milling),στη διάρκεια της οποίας οι σπόροι καθαρίζονται και απομακρύνονται άλλοι σπόροι ή ξένες ύλες

β΄στη συνέχεια οδηγούνται για ξήρανση ώστε η υγρασία να φθάσει από 11-13 βαθμούς στους 7-8.5. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούν να αφαιρεθούν τα λεπυρίδια, τα πίτουρα δηλαδή της βρώμης, ευκολότερα.

γ΄κατόπιν οι σπόροι μεταφέρονται σε ειδικούς κυλίνδρους και αφαιρούνται τα λεπυρίδια. Η διαδικασία είναι μηχανική και δεν χρησιμοποιούνται χημικές ή άλλες θερμικές τεχνικές.

δ΄στους αποφλοιωμένους καρπούς (groats) ακολουθεί η τυπική διαδικασία της απομάκρυνσης και αδρανοποίησης ουσιών από το  περικάρπιο, η κοκκοποίηση του καρπού της βρώμης ή η δημιουργία νιφάδων.

Ιδιότητες της βρώμης στη διατροφή.

• Περιέχει περισσότερο “καλό¨ λίπος από άλλα δημητριακά, το σύμπλεγμα των βιταμινών Β (Mickeith 2007) επίσης τονώνει το νευρικό σύστημα και δυναμώνει τα οστά.
• Προστατεύει την καρδιά και τους πνεύμονες (Wrgith 2008, Costain 2001).
• Tο πλιγούρι της βρώμης περιέχει διοξείδιο του πυριτίου, που είναι διουρητικό.
• Δημιουργώντας  μια ασπίδα προστασίας στο έντερο, δεσμεύει τα χολικά οξέα και δεν επιτρέπει την απορρόφηση τους, έτσι βελτιώνει τη λειτουργία των εντέρων και εμποδίζει την ανάπτυξη εκκολπωμάτων, αιμοροΐδων και πιθανόν να έχει – σύμφωνα με τελευταίες έρευνες- αντικαρκινική δράση.
• Με τη β-γλυκάνη που περιέχει, ενισχύει τη δράση του ανοσοποιητικού συστήματος απέναντι στους ιούς και τα παράσιτα.
• Με τη  β-γλυκάνη επίσης ελέγχεται ο γλυκαιμικός δείκτης και περιορίζεται η έκκριση της ινσουλίνης.
• Με τις πολυφαινόλες που περιέχει, έχει αντιοξειδωτική δράση.
• Είναι αντιφλεγμονώδης και αντιαλλεργική, γι αυτόν το λόγο συστήνεται από τους γαστρεντερολόγους στην αντιμετώπιση των συπτωμάτων του στομαχικού έλκους.
• Με τις φυτικές ίνες που περιέχει και με την παρουσία της β- γλυκάνης βοηθάει στην αντιμετώπιση της χοληστερίνης .
• Δεν ανιχνεύεται γλουτένη, σαν απόδειξη δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην αρτοποιία μόνη της, παρ’ όλ’ αυτά είναι σαφώς στη κρίση του καθένα που έχει δυσανεξεία στη γλουτένη (κοιλιοκάκη), το αν θα τη συμπεριλάβει στην τροφή του.
• Με τις ίνες που περιέχει, βοηθά στη καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας και τον έλεγχο του βάρους.
• Οι νιφάδες της βρώμης καθώς και το πίτουρο ή το πλιγούρι, μπορούν να καταναλωθούν ωμά, οπότε τα ωφέλιμα συστατικά της, παραμένουν σε πολύ καλή ποσότητα.

Ειδικότερα για τα λεπυρίδια (πίτουρο βρώμης).

• Τα τελευταία χρόνια με την διαπίστωση των ωφελειών των ινών στη διατροφή, έχει δοθεί ιδιαίτερη σημασία στο πίτουρο της βρώμης το οποίο είναι πλούσιο σε φυτικές ίνες, βιταμίνες του συμπλέγματος Β, πρωτεΐνες και αντιοξειδωτικά.
• To πίτουρο της βρώμης όπως είναι φυσικό αποτελείται κυρίως από φυτικές ίνες -διαλυτές και αδιάλυτες- σε αναλογία μάλιστα σχεδόν 50/50, πράγμα που κάνει τη βρώμη το πρώτο δημητριακό σε περιεκτικότητα αδιάλυτων ινών, ισότιμη ποσότητα με τα μήλα και άλλα φρούτα και λαχανικά. Οι αδιάλυτες ίνες καθαρίζουν το έντερο παίζοντας το ρόλο της σκούπας, ενώ οι διαλυτές ίνες έχουν το χαρακτηριστικό να μπορούν να απορροφούν υγρασία στο 20πλάσιο του μεγέθους τους. Έτσι δημιουργούν την αίσθηση του κορεσμού και μειώνουν το αίσθημα της πείνας.
• Οι αδιάλυτες φυτικές ίνες, έχουν την ικανότητα να διασπώνται, να ενώνονται και να παρασύρουν έξω από τον οργανισμό βλαβερές ουσίες, όπως μόρια λίπους, σάκχαρα και τοξίνες.
• Καταπραΰνουν και ελέγχουν τη δυσκοιλιότητα .
• Δεσμεύουν καρκινογόνες ουσίες και παρασύρουν τη χοληστερόλη.

Η κατανάλωσή τους πρέπει να είναι γύρω στα 2-3 κουτάλια ημερησίως, για να μην παρασυρθούν μαζί με τις επιζήμιες ουσίες και συστατικά ωφέλιμα όπως: μαγνήσιο, ασβέστιο και άλλα μέταλλα.

πηγές

• Ευρωπαϊκό συμβούλιο για τα τρόφιμα.
• Τα σιτηρά των εύκρατων κλιμάτων – Ανδρέα Καραμάνου καθ. της Γεωργίας στη Γεωπονική σχολή Αθηνών.

Α.Χ.

Παρφαί μπανάνας σε σάλτσα από κεράσια. Εναλλακτική ωμή παρασκευή

Kαλοκαιρινοί μελιτζανοκεφτέδες.

Tάρτα με πεπόνι και βούτυρο καρύδας.!

Χορτοφαγικά μπιφτέκια από μανιτάρια.

Επισκεφτήτε τη σελίδα μας στο  facebook