Ένα από τα πιο δημοφιλή και νόστιμα άγρια χόρτα. Με γλυκιά μυρωδιά γάλακτος, τρώγεται ωμή σε σαλάτες και μαζί με ωμά άγρια σταμναγκάθια, λεμόνι και αγνό ελαιόλαδο είναι μια από τις πιο νόστιμες Κρητικές σαλάτες.

Είναι γνωστή από το Βυζάντιο και το Μεσαίωνα με τις ονομασίες γαλακτίτις και γαλακτίδα αντίστοιχα.

Περιγραφή

Πόα, πολυετής, φυτρώνει σε γόνιμα αλλά και άγονα βραχώδη εδάφη. Ανήκει στην πολυποίκιλη οικογένεια των αστεροειδών- Asteraceae. Συναντάται κυρίως στη Μεσόγειο και σε εύκρατα κλίματα. Το ώριμο φυτό δημιουργεί ξυλώδη ρίζα που επάνω της αναπτύσσονται νέα φυτά.

Όλο το φυτό περιέχει γαλακτώδη, μυρωδάτο χυμό. Τα φύλλα της είναι μακρόστενα, με διαφοροποιούμενα σχήματα, ελαφρά σαρκώδη. Ανθίζει την Άνοιξη, με κίτρινα άνθη που αναπτύσσονται πάνω σε μακρείς μίσχους και φθάνει τα 20-40 cm. Oι σπόροι διαθέτουν πτητικά όργανα που διευκολύνουν τη διασπορά του φυτού.

Χρήσεις της γαλατσίδας.

Φαρμακολογία

Αποτοξινωτική, δροσιστική, πλούσια σε μέταλλα και ιχνοστοιχεία.

Τελευταίες μελέτες, δείχνουν ότι βοηθά στη θεραπεία ελαφρών μορφών καρκίνου του δέρματος (όχι του μελανώματος). Τα φύλλα της χρησιμοποιούνται σαν επίθεμα και έχουν αναλγητικές ιδιότητες.

Μαγειρική

Οι γαλατσίδες πριν ανθίσουν είναι δροσερές και ζουμερές κι έτσι τρώγονται ωμές, δίνοντας τη χαρακτηριστική μυρωδιά τους στα άλλα σαλατικά.

Μαγειρεύονται φρικασέ, γιαχνί, τσιγαριαστές και συνδυάζονται με πικρά χόρτα για να μαλακώνουν τη γεύση.

Α.Χ.

Taraxacum officinale είναι η επιστημονική ονομασία της πικραλίδας ή του ραδικιού. Ραδίκια όμως ονομάζουμε ένα μεγάλο πλήθος παρόμοιων φυτών που ανήκουν στην ίδια σημαντική οικογένεια των Asteraceae-Aστεροειδών. Τεράστια και μια από τις πιο σημαντικές οικογένειες που περιλαμβάνει διάφορα είδη όπως: το μαρούλι , ηλιόσπορους, αγκινάρες, στέβια, τσάι, κατιφέ, καλέντουλα, διάφορα μαργαρίτες, χρυσάνθεμα, ντάλιες, ζίννιες, εχινάτσια, κιχώριο, ραντίτσιο, κ.λ.π.
Η πικραλίδα ή αγριομάρουλο, μαρουλίδα, κοφτό, πικρομάρουλο, παρ’ ότι θεωρείται ενοχλητικό ζιζάνιο στις καλλιέργειες, έχει εξαιρετικές φαρμακευτικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται στη μαγειρική έχοντας φανατικούς φίλους.
Περιγραφή
Η πικραλίδα είναι πολυετής πόα, που αναπτύσσει τα φύλλα της με παράλληλη ή κάθετη προς το έδαφος κατεύθυνση. Τα φύλλα αναπτύσσονται απ’ευθείας από το φυτό και όχι επάνω σε στέλεχος, έχουν πριονωτές βαθιές εγκοπές και μπορεί να φθάσουν τους 5-40 αλλά και σε κάποια υποείδη τους 70 πόντους.
Τα άνθη αναπτύσσονται επάνω σε στελέχη και έχουν κίτρινο χρώμα. Οι σπόροι διαθέτουν πτητικά όργανα και  στην Ελλάδα τους  αποκαλούμε “κλέφτες” ή “αλεξίπτωτα”. Η δυνατότητα εξάπλωσης των σπόρων από ένα φυτό μπορεί να καλύψει απόσταση μέχρι αρκετές εκατοντάδες μέτρα και να δημιουργήσει από 54-172 νέα φυτά. Αυτός είναι και ο λόγος που δημιουργεί προβλήματα στις καλλιέργειες.
Η καταγωγή του ορίζεται στην Ευρασία, σήμερα όμως βρίσκονται διάφορα υποείδη από την Αλάσκα μέχρι την Αφρική, την Αμερική, Ν.Ζηλανδία, Αυστραλία, Ινδία.
Χρήσεις της πικραλίδας.
Φαρμακολογία
Οι φαρμακευτικές ιδιότητες της πικραλίδας αναφέρονται στην Ελληνική μυθολογία, με την Εκάτη να δίνει στον Θησέα για 30 ημέρες πικραλίδες, ώστε να αποκτήσει την απαιτούμενη δύναμη και να αντιμετωπίσει το Μινώταυρο αλλά και από Άραβες γιατρούς όπως τον Αβικένα και τον Ραζέ.
Η πικραλίδα έχει υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη Α, Β6, C, D κάλιο και σίδηρο. Διαθέτει δε μεγαλύτερες ποσότητες σιδήρου και ασβεστίου από το σπανάκι.
Έχει ιδιότητες διουρητικές και ηπατοπροστατευτικές. Χρησιμοποιείται στη παραδοσιακή βοτανολογία σαν ήπιο καθαρτικό, για την αύξηση της όρεξης, για τη βελτίωση της πέψης και για τη θεραπεία κονδυλωμάτων. Το γάλα που εκκρύεται από τα φύλλα της πικραλίδας χρησιμοποιείται σαν εντομοαπωθητικό.
Βοηθά στην καλή λειτουργία των περισσότερων οργάνων και συστημάτων-ουροποιητικό, αναπνευστικό, πεπτικό. Αρτηριοσκλήρυνση, χρόνιες δερματικές παθήσεις, χοληστερίνη, παχυσαρκία, ηπατικές και παθήσεις του σπλήνα, είναι μερικές από τις ασθένειες που η πικραλίδα βοηθά κατά την παραδοσιακή ιατρική.
Μαγειρική
Ο πιο συχνός τρόπος που χρησιμοποιούμε τις πικραλίδες στην κουζίνα είναι σε βραστή σαλάτα με μπόλικο λεμόνι και αγνό ελαιόλαδο. Το ζουμί από τις βρασμένες πικραλίδες πίνεται με λεμόνι σαν αποτοξινωτικό. Τρώγονται ωμές, τσιγαριαστές, ομελέτα, φρικασέ.
Από την πικραλίδα δημιουργείται ενδιαφέρον κρασί ενώ τις αποξηραμένες, κονιορτοποιημένες ρίζες τις χρησιμοποιούν για υποκατάστατο καφέ.
Στην Β. Ευρώπη παρασκευάζουν μαρμελάδα από τα λουλούδια της πικραλίδας, στην Πολωνία δημιουργούν σιρόπι με λεμόνι σαν υποκατάστατο του μελιού, στην Ν. Αφρική τη χρησιμοποιούν σαν τρόφιμο αλλά και σαν φάρμακο, στην Αμερική σαν ωμή σαλάτα, στην Ινδία σαν φυσική χρωστική και είναι γνωστή σ’ολόκληρο τον κόσμο για τις ωφέλιμες ιδιότητές της.

Το Αμερικάνικο Υπουργείο Γεωργίας κατατάσσει την πικραλίδα, μαζί με όλων των ειδών τα ραδίκια, στα 4 πρώτα τρόφιμα, λόγω της υψηλής διατροφικής τους αξίας.

Α.Χ.

Από τις αρχές του Χειμώνα μέχρι το τέλος της Άνοιξης, η φύση μας προσφέρει απλόχερα μεγάλη ποικιλία από άγρια χόρτα. Ιδανικά για πίτες, βραστές και ωμές σαλάτες, τσιγαριαστά, φρικασέ.

Οι ζοχοί ή τζοχοί ή σφογκοί είναι από τα πιο γνωστά άγρια χόρτα και τους βρίσκουμε εύκολα σε μέρη που κρατάνε υγρασία, σε καλλιεργημένα ή μη εδάφη.

Είναι γνωστοί από τον Θεόφραστο με το όνομα σόγχοι.

Περιγραφή

Οι ζοχοί συναντώνται στην Ευρώπη, Ασία και Αμερική.

Ανήκουν στην οικογένεια των Αστεροειδών-Asteraceae, την ίδια οικογένεια που ανήκει και το γνωστό γαϊδουράγκαθο.

Ποώδες φυτό, μονοετές, διετές ή πολυετές, με ρίζα βαθιά μονή ή διακλαδισμένη. Το νεαρό φυτό  αναπτύσσεται σε ροζέτα στο έδαφος και όσο μεγαλώνει επάνω σε κορμό.Ψηλώνει μέχρι 1 μέτρο.

Τα φύλλα του στη βάση τους αγκαλιάζουν τον κορμό, είναι πράσινα με κοκκινωπές αποχρώσεις, πριονωτά και περιέχουν γαλακτώδη χυμό.  Οι ανθοί του είναι κίτρινοι, σχηματίζουν ταξιανθίες και μπορεί να δημιουργηθούν όταν το φυτό είναι ακόμα κοντά στο έδαφος ή στην κορυφή του βλαστού που μπορεί να έχει αναπτύξει. Οι σπόροι είναι τριχωτοί και έχουν πτητικά όργανα για τη διασπορά.

Συστατικά

Οι ζοχοί είναι πλούσιοι σε κάλιο, σίδηρο και ασβέστιο αλλά περιέχουν και μικρές ποσότητες από βιταμίνη C, φώσφορο, ριβοφλαβίνη και νιασίνη.

Α.Χ.

Υλικά

• 1/2 κιλό χόρτα της επιλογής σας
• 1 κρεμμύδι ψιλοκομμένο
• 8 – 10 ντοματίνια τα μεγάλα κομμένα στη μέση τα μικρά ολόκληρα
• 1φλιτζ. φέτα κομμένη  σε κύβους ή μυζήθρα σόγιας
• 2 φρέσκα κρεμμυδάκια ψιλοκομμένα
• 1 κ.σ. πιπεριά τσίλι κομμένη σε λεπτές φέτες
• 1 σκελίδα σκόρδο κομμένη σε λεπτές φέτες
• 1/2 πράσινη πιπεριά κομμένη σε λεπτές λωρίδες
• 1 κ.σ. βούτυρο γάλακτος ή κερκύρας
• 1 κ.σ. ελαιόλαδο

Προετοιμασία

1. Βράζουμε τα χόρτα σε άφθονο αλατισμένο νερό για 4 με 5 λεπτά, βάζουμε σε μία λεκανίτσα νερό με παγάκια και ρίχνουμε μέσα τα χόρτα, τα αφήνουμε ένα λεπτό και τα σουρώνουμε.
2. Ζεσταίνουμε το λάδι και το βούτυρο σε ένα τηγάνι και σοτάρουμε όλα τα λαχανικά εκτός από τα ντοματίνια.
3. Μόλις μαλακώσουν και πάρουν λίγο χρώμα προσθέτουμε τα χόρτα και τα ντοματίνια.
4. Τα περνάμε 2 με 3 λεπτά από το λάδι και βάζουμε και τη φέτα
5. Χαμηλώνουμε τη φωτιά και μαγειρεύουμε ανακατεύοντας συχνά μέχι να λιώσει η φέτα και να γίνει κρέμα.

• Μπορούμε να το φάμε και πάνω σε φέτες ψωμιού που πριν τις έχουμε ψήσει στο γκριλ σαν μπρουσκέτες

Πάντα βράζουμε τα χόρτα σε αλατισμένο νερό

Αν τα χόρτα είναι πολύ πικρά τα βράζουμε μαζί με μερικές πατάτες ή αλλάζουμε το νερό που βράζουν μία ή δύο φορές (δεν το συνιστώ)

• Αν είναι αλμυρό το φαγητό το βράζουμε για λίγη ώρα με μία ή δύο πατάτες ή λίγο ψωμί
•  Για να χυλώνουν τα φαγητά μας βάζουμε πατάτες και κουνάμε την κατσαρόλα ανά διαστήματα για να βγεί το άμυλο της πατάτας και να δέσει το φαϊ μας
• Δεν βάζουμε αλάτι στα όσπρια την ώρα που βράζουν γιατί σκληραίνουν και καθυστερεί ο χρόνος βρασμού τους, αντιθέτως  για να μαλακώσουν πιο καλά τα όσπρια τα μουλιάζουμε από την προηγούμενη μέρα σε αλατισμένο νερό
• Για να χυλώσουν τα ρεβύθια λιώνουμε μερικά στο μπλέντερ τα προσθέτουμε στο φαγητό και ανακατεύουμε ή προσθέτουμε αλευρολέμονο ή ο καλύτερος τρόπος όταν είναι έτοιμο το φαϊ κλείνουμε το μάτι χωρίς να κατεβάσουμε την κατσαρόλα προσθέτουμε χυμό λεμονιού και ανακατεύουμε για 5 λεπτά
•  Όταν τηγανίζουμε πρέπει να ζεσταίνουμε πρώτα το τηγάνι και μετά να προσθέτουμε το λάδι
• Αν δεν έχουμε αντικολλητικό τηγάνι καλό είναι να καίμε λίγο αλάτι στο τηγάνι ώστε να μην κολλάει το φαγητό
• Για να είναι νόστιμα και τραγανά τα τηγανητά μας πρέπει να τα τηγανίζουμε λίγα λίγα για να μη πέφτει η θερμοκρασία του λαδιού
• Για να χρησιμοποιήσουμε ξανά το λάδι στο οποίο έχουμε ήδη τηγανίσει ρίχνουμε μία φέτα μελιτζάνας, διώχνει τις μυρωδιές

Κρητική συνταγή που εφαρμόζει το βασικό κανόνα αυτής της κουζίνας : λιτά υλικά και νόστιμο αποτέλεσμα.

Την Άνοιξη οι μολόχες είναι σπαρμένες σ’ όλα τα χωράφια , έτσι μια βόλτα στην εξοχή εύκολα μπορεί να μας εξοικονομήσει τη πρώτη ύλη μας  . Όταν βρούμε άλλωστε τις μολόχες και τύχει να είναι ανθισμένες , καλό είναι να μαζέψουμε και να αποξηράνουμε τους ανθούς,  γιατί είναι περίφημο μαλακτικό και αποφρακτικό για τις βρογχίτιδες,(Τις αποξηραίνουμε και κάνουμε βραστάρια)

Υλικά

• 1 κιλό μολόχες (τις κορφές)
• 1/2 ποτήρι λάδι
• 1 κιλό πατάτες
• 2 κρεμμύδια ψιλοκομμένα
• 2 σκελίδες σκόρδο
• 3 ώριμες ψιλοκομμένες τομάτες
• 1/2 ματσάκι μαϊντανό ψιλοκομμένο
• 2-3 κλαδιά δυόσμο ψιλοκομμένο
• αλάτι και πιπέρι

Παρασκευή

1. Αφού καθαρίσουμε και πλύνουμε καλά τις μολόχες ,τις καταβρέχουμε με ξύδι ή λεμόνι και τις αφήνουμε για 1 ώρα.Τις ξεπλένουμε και τις χονδροκόβουμε.
2. Σε μια χαμηλή κατσαρόλα τσιγαρίζουμε με το λάδι, τα κρεμμύδια και τα σκόρδα.
3. Προσθέτουμε τις πατάτες και τα χόρτα . Αφού εξατμιστούν τα υγρά τους προσθέτουμε την τομάτα ,το ‘αλατοπίπερο και 2 ποτήρια νερό .
4. Αφήνουμε το φαγητό να ψηθεί και προς το τέλος προσθέτουμε τον μαϊντανό και τον δυόσμο.

TIPS

• Μπορούμε αν θέλουμε να μην χρησιμοποιήσουμε τομάτες και να βάλουμε χυμό λεμονιού.
• Και στις 2 περιπτώσεις είναι ωραίο το ξύσμα λεμονιού μέσα στο φαγητό.
• Αντί για μολόχες μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε βλήτα , παπαρούνες, βρούβες και όλα τα λεγόμενα τσιγαριαστά χόρτα.

Α.Χ.

Υλικά

Γέμιση

• 1/2 κιλό χόρτα (της επιλογής σας)

• 4 φρέσκα κρεμμυδάκια

• 1 ματσάκι άνηθο ( μπορείτε να βάλετε και άλλα μυρωδικά: μυρώνια, καυκαλήθρες, κόλιανδρο, δυόσμο)
• 250 γρ. φέτα
• 1 αυγό

• Αλάτι – Πιπέρι

Φύλλο

• 500 γρ. αλεύρι για όλες τις χρήσεις
• 5 γρ. φρέσκια μαγιά
• 1/2  σφηνάκι ξύδι
• 1 σφηνάκι ελαιόλαδο
• 1 πρέζα μαντζουράνα
• 20 γρ. Αλάτι
• 1 ποτήρι χλιαρό νερό
• 1 αυγό

Προετοιμασία

Zεματάμε τα χόρτα σε αλατισμένο νερό για  2 λεπτά.
Κόβουμε τα χόρτα σε μικρά κομμάτια, ψιλοκόβουμε το κρεμμύδι και τον άνηθο.
Σε ένα μπολ ανακατεύουμε όλα τα υλικά της γέμισης.
Διαλύουμε την μαγιά σε λίγο νερό
Σε μία λεκανίτσα βάζουμε το αλεύρι, το ξύδι, το ελαιόλαδο, τη μαντζουράνα και τη μαγιά.
Ρίχνουμε σιγά σιγά το νερό και ταυτόχρονα ζυμώνουμε, αν χρειαστεί προσθέτουμε και άλλο νερό.
Αφού ζυμώσουμε για 10 λεπτά προσθέτουμε το αλάτι, ζυμώνουμε για άλλα 5 – 10 λεπτά (όσο πιο καλό είναι το ζύμωμα τόσο πιο καλό γίνεται το φύλλο).
Σκεπάζουμε την ζύμη με μια νωπή πετσέτα και την αφήνουμε να ξεκουραστεί για 1 ώρα.

Ανοίγουμε την ζύμη σε λεπτό φύλλο.
Με ένα κουπάτ ή μπολ κόβουμε το φύλλο σε στρογγυλά κομμάτια.
Σε ένα μπολ χτυπάμε το αυγό με λίγο νερό και με ένα πινέλο αλείφουμε την επιφάνεια.
Βάζουμε στο κέντρο 2 κ.σ γέμιση και διπλώνουμε στην μέση, με ένα πιρούνι πιέζουμε τις άκρες για να κολλήσουν.

Απλώνουμε τα χορτοπιτάκια σε ένα λαδωμένο ταψί και τα λαδώνουμε με ένα πινέλο.
Ψήνουμε στους 180C για 30 με 40 λεπτά.