Βαλεριάνα-Valeriana officinalis

Φυτό, αγγειόσπερμο, δικοτυλήδονο,του γένους βαλεριανής, πολυετές, με μεγάλο ριζικό σύστημα. Πρώτες αναφορές από τον Ιπποκράτη κατά τον 2 π.Χ. αιώνα αλλά και από το Γληνό, περιγράφουν τις ηρεμιστικές και αγχολυτικές ιδιότητες της βαλεριάνας. Παρ’ ότι οι μελέτες δεν είναι επαρκείς, επιβεβαιώνεται η δράση της σε διαταραχές του ύπνου και στην αντιμετώπιση του ήπιου άγχους και της κατάθλιψης. Χρησιμοποιείται ακόμα για την αντιμετώπιση των πόνων της περιόδου και την κολίτιδα του εντέρου.  Η παρατεταμένη χρήση της βαλεριάνας μπορεί να προκαλέσει αίσθημα κόπωσης, πονοκεφάλους, ζαλάδες ή και γαστρικές διαταραχές.

Δεν συνίσταται η χρήση της σε παιδιά, εγκύους και σε άτομα που πρέπει να έχουν τεταμένη προσοχή. Η βαλεριάνα εξ αιτίας της έντονης μυρωδιάς της χρησιμοποιείται και σαν αρωματικό στα τρόφιμα.

Τρόπος χρήσης: για την αϋπνία-αφέψημα από τη ρίζα του φυτού 45′-60′ πριν το βραδυνό ύπνο.

Βασιλικός-Ocimum basilikum

Θαμνοειδές φυτό αγγειόσπερμο, ανήκει στην ίδια οικογένεια της μέντας τα χειλανθή, μονοετές ή πολυετές (ανάλογα με το υποείδος του), γνωστό για τη σχέση του με τις θρησκευτικές τελετουργίες, τη μαγειρική, την αρωματοποιία και τις θεραπευτικές του ιδιότητες. In vitro μελέτες έχουν δείξει ότι είναι αντιοξειδωτικός, αντιικός, αντιμικροβιακός. Χρησιμοποιείται σαν τονωτικό του στομάχου, ορεκτικό, αντιφυσητικό, για την αντιμετώπιση της αϋπνίας και τους πονοκεφάλους.

Οι σπόροι του βασιλικού σε υπερβολική πρόσληψη είναι επιβλαβείς για τον εγκέφαλο και περιέχουν εστραγόλη, ουσία υπεύθυνη για καρκινογεννέσεις και τερατογεννέσεις (αποτελέσματα πειραμάτων σε ποντίκια).

Τρόπος χρήσης: για πονοκέφαλο, νεύρωση στομάχου, γαστρίτιδα, χωνευτικό, κρυολόγημα αλλά και για πλύσεις σε φαρυγγίτιδα και πονόλαιμο-1 κουταλιά σε αφέψημα 1-2 φορές ημερησίως.

Δάφνη-Laurus nobilis

H αγαπημένη του θεού Απόλλωνα, αυτοφύεται ή καλλιεργείται σε όλη την Ελλάδα. Δενδροειδής θάμνος , αγγειόσπερμο, δικοτυλήδονο, της οικογένειας των δαφνοειδών, πολυετής. Χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική, αρωματοποιία, μαγειρική, για την παρασκευή εντομοκτόνων και παρασιτοκτόνων. Γνωστή από την Αρχαιότητα, με αναφορές από τον Όμηρο, για τις θεραπευτικές της ιδιότητες. Αντιμικροβιακή, παρασιτοκτόνος, χωνευτική, αντιδιαρροϊκή, χαλαρωτική αλλά και ιδιαίτερα τοξική και παραισθησιογόνος.

Προσοχή στη χρήση του ελαίου. Δεν χρησιμοποιείται από παιδιά και εγκύους.

Τρόπος χρήσης: για διάρροια και δυσπεψία-αφέψημα με 2-3 αποξηραμένα φύλλα 1-2 φορές ημερησίως.

Δενδρολίβανο-Rosmarius officinalis

Θάμνος πολυετής και αειθαλής, αγγειόσπερμο, δικοτυλήδονο, ανήκει στην οικογένεια των χειλανθών και στο γένος των ροσμαρίνων. Το δενδρολίβανο είναι γνωστό από την Αρχαιότητα για τη χρήση του σε θρησκευτικές και άλλες τελετουργίες. Πλούσιο σε αντιοξειδωτικά, θεωρείται αντισηπτικό, στυπτικό, χωνευτικό, αντιρευματικό, αντιδιαβητικό, εμμηναγωγό, σπασμολυτικό, τονωτικό, αποχρεμπτικό. Χρησιμοποιείται στη μαγειρική, ζαχαροπλαστική, αρωματοποιία, φαρμακευτική.

Τρόπος χρήσης: σαν αφέψημα για κρυολογήματα, 1/2 κουταλιά αποξηραμένο δενδρολίβανο μαζί με μαντζουράνα και μέλι 1-2 φορές την ημέρα.

Προσοχή στους υπερτασικούς, το δενδρολίβανο ανεβάζει την πίεση

Δυόσμος, Μέντα-Mentha spicata

Θάμνοι, της συνομοταξίας των αγγειόσπερμων, δικοτυλήδονα, της οικογένειας των χειλανθών που ανήκουν στο ίδιο γένος, το γένος της μέντας -mentha. Με κοινά χαρακτηριστικά η βασική διαφορά τους είναι ότι: η μεν  μέντα χρησιμοποιείται στο κοινό κρυολόγημα, τον πονόλαιμο, σαν αντιβηχικό και γενικά σε ήπιες ενοχλήσεις του αναπνευστικού ενώ ο δυόσμος σε στομαχικές διαταραχές, δυσπεψία, διάρροια και σαν τονωτικό του στομάχου. Χρησιμοποιούνται στη φαρμακευτική, αρωματοποιία, μαγειρική και ζαχαροπλαστική. Αναφέρονται από τον Ιπποκράτη και το Γληνό.

Δείτε ακόμα:

Τρόπος χρήσης:

α) για κρυολόγημα: αφέψημα από 1 κουταλιά αποξηραμένη μέντα, λίγες σταγόνες λεμονιού, μέλι 2-3 φορές ημερησίως. β) για δυσπεψία: αφέψημα από 1 κουταλιά ξερό δυόσμο με 1/2 κουταλιά χαμομήλι 1-2 φορές . γ) παγωμένο αφέψημα δυόσμου ή μέντας με χυμό λεμόνι είναι δροσιστικό για το Καλοκαίρι.

Προσοχή, ο δυόσμος και η μέντα απαγορεύονται σε όσους κάνουν ομοιοπαθητική θεραπεία γιατί αναστέλλουν τη δράση των ομοιοπαθητικών φαρμάκων.

Δίκταμο-Origanum dictamus και Amaracus dictamus

Το κατά παράδοση Κρητικό βότανο είναι αυτοφυές και προστατευόμενο είδος. Αγγειόσπερμο, δικοτυλήδονο, ανήκει στην οικογένεια των χειλανθών και στο γένος της ρίγανης-origanum. Γνωστό από τη Μινωική εποχή και την Αρχαιότητα, αναφέρεται από τον Ιπποκράτη σαν αντιρευματικό, θεραπευτικό του γαστρεντερικού, επουλωτικό και τονωτικό. Μελέτες έχουν δείξει την αντιοξειδωτική και αντιμικροβιακή του δράση εξ αιτίας των πολυφαινολών που περιέχει. Το άγριο δίκταμο της Κρήτης , λόγω της σπανιότητάς του, προστατεύεται με τη συνθήκη της Βέρνης και απαγορεύεται η συλλογή του στο Εθνικό Δρυμό του φαραγγιού της Σαμαριάς. 

Τρόπος χρήσης: το κλασσικό Κρητικό αφέψημα για κρυολόγημα και τόνωση, 1 κουταλιά δίκταμο-1 κουταλιά μαντζουράνα-1 κουταλιά τσάι του βουνού- 1 ξύλο κανέλας – μέλι

Ευκάλυπτος-Eukalyptus globulus

Από τα πιο ψηλά ανθοφόρα δένδρα, αγγειόσπερμο, δικοτυλήδονο, της οικογένειας των μυρτοειδών, ήρθε στην Ελλάδα το 1862 με βασικό σκοπό την αποστράγγιση ελών. Γνωστός για τις θεραπευτικές του ιδιότητες χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική για την παρασκευή αντικαταρροϊκών φαρμάκων. Χρησιμοποιείται σαν αντιπυρετικό, αντιβηχικό, επουλωτικό, για τους πόνους των αρθρώσεων, τις στομαχικές διαταραχές, την ακμή, τις λοιμώξεις του αναπνευστικού.

Προσοχή στο έλαιο του ευκάλυπτου, δεν είναι βρώσιμο και αλληλεπιδρά με άλλα φάρμακα.

Τρόπος χρήσης:

α) Αφέψημα  για κρυολόγημα με 1 φύλλο ευκάλυπτου μαζί με τσάι του βουνού για 1-2 φορές ημερησίως.

β) Εισπνοές επάνω από σκεύος με νερό που βράζει και φύλλα ευκάλυπτου για αντικαταρροϊκή δράση και απολύμανση της ακμής.

Θυμάρι-Thymus vulgaris

Koντός (μέχρι 30 cm), μυρωδάτος, πολυετής θάμνος, αγγειόσπερμο, δικοτυλήδονο, της οικογένειας των χειλανθών. Γνωστό από την Αρχαιότητα, για τη χρήση του σαν ένα από τα πρώτα θυμιάματα κυρίως όμως σαν αντιμικροβιακό, αντιβακτηριδιακό, αντισηπτικό αλλά και αποχρεμπτικό, χωνευτικό, σπασμολυτικό, αντιφυσητικό αποσμητικό και τονωτικό. Οι θεραπευτικές του ιδιότητες οφείλονται στη θυμόλη και την καρβακρόλη. βασικά συστατικά του αιθέριου ελαίου του.

Προσοχή: δεν ενδείκνυται η χρήση του από εγκύους και η πολυήμερη εσωτερική χρήση.

Τρόπος χρήσης: σαν αφέψημα για απόχρεμψη, δυσπεψία, φούσκωμα, τόνωση  ή σαν κομπρέσα για την αντιμετώπιση της ψωρίασης και της ακμής, 1 κουταλιά αποξηραμένο θυμάρι ή 2 κουταλιές φρέσκο 1-2 φορές ημερησίως.

Λεβάντα-Lavandula officinalis

Θάμνος, αγγειόσπερμο, δικοτυλήδονο της οικογένειας των χειλανθών, γνωστή από τις ταρυχεύσεις της Αρχαίας Αιγύπτου και τα λουτρά των Αρχαίων Ελλήνων. Παρ’ ότι δεν υπάρχουν επαρκείς μελέτες θεωρείται  βότανο αντιασθματικό, αγχολυτικό, αντισπασμωδικό, αντιδιαρροϊκό, τονωτικό, υπνωτικό.

Σύμφωνα με το NCCAM -Εθνικό κέντρο συμπληρωματικής και εναλλακτικής ιατρικής τα αφεψήματα και τα εκχυλίσματα λεβάντας θέλουν προσοχή γιατί μπορεί να προκαλέσουν πονοκεφάλους, δυσκοιλιότητα, στομαχόπονο ή αλλαγή της όρεξης. Το Υπουργείο Γεωργίας της Κύπρου συστήνει τη χρήση μόνο της Lavandula officinalis της λεγόμενης βρώσιμης λεβάντας.

Τρόπος χρήσης: αφέψημα για χαλάρωση ή με διπλή δόση σαν αντιπιτυριδικό και τονωτικό σε λιπαρά μαλλιά. 1 κουταλάκι ξερή λεβάντα – 10′ σε 2 φλυτζάνια καυτό νερό.

Λουίζα-Aloysia citrodora ή aloysia triphylla

Βότανο διφορούμενου μεταφυσικού συμβολισμού, αφενός θεωρείται το φυτό που χρησιμοποιήθηκε για να επουλώσει τις πληγές του Εσταυρωμένου Χριστού, αφετέρου σε διαφορετικές κουλτούρες αποκαλείται “ο όλεθρος του διαβόλου”. Γνωστό φυλαχτό από την Αρχαία Αίγυπτο, χρησιμοποιείται σαν ηρεμιστικό, αντιπυρετικό, αντισπασμωδικό, διουρητικό, χωνευτικό. Με τη χαρακτηριστική λεμονάτη μυρωδιά του, ήρθε από την Αμερική στην Ευρώπη από τους Ισπανούς  θαλασσοπόρους τον 17 ο αιώνα. Η πιο συχνή χρήση γίνεται σε δίαιτες επειδή αποκαθιστά σαν διουρητικό την κατακράτηση. Περιέχει ικανοποιητικές ποσότητες αντιοξειδωτικών.

Προσοχή: α)στην εξωτερική χρήση της λουίζας γιατί είναι φωτοευαίσθητη και αφήνει κηλίδες στην επιδερμίδα β) σε εγκύους χορηγείται μετά από συμβουλή του γιατρού γ)η κατάχρηση μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στα νεφρά.

Τρόπος χρήσης: για το φούσκωμα και τη δυσπεψία, αφέψημα με 1 κουταλάκι αποξηραμένη λουίζα,  1/2 κουταλάκι ξερό δυόσμο, σταγόνες λεμονιού

Μαντζουράνα -Origanum majorana

Θάμνος πολυετής, μέχρι 60 cm, αγγειόσπερμο, δικοτυλήδονο της οικογένειας των χειλανθών, γνωστός από την Αρχαιότητα, με αναφορές από τον Γαληνό σαν φάρμακο για στομαχικές διαταραχές. Η καταγωγή της μαντζουράνας ορίζεται κάπου στη Μέση Ανατολή ενώ είναι γνωστή η χρήση του αφεψήματός της στους ψάλτες και τους μουσικούς. Θεωρείται χωνευτική, διουρητική, αντιεμετική, αποχρεμπτική, υποτασική και αντιδιαβητική.

Χρειάζεται προσοχή στην κατανάλωσή της από υποτασικούς και διαβητικούς.

Τρόπος χρήσης: α)σαν κλασσικό Κρητικό αφέψημα για κρυολόγημα και απόχρεμψη – 1 κουταλάκι μαντζουράνα, 1 κουταλάκι δίκταμο, 1 κουταλάκι τσάι του βουνού, ξύλο κανέλας  β) ελαφρύ αφέψημα με 1/2 κουταλάκι ξερή μαντζουράνα για χωνευτικό.

Μελισσόχορτο- Melissa officinalis

Mονοετής θάμνος, αγγειόσπερμο, δικοτυλήδονο, της οικογένειας των χειλανθών, συγγενής της μέντας, αρωματικό, με πλούσιο νέκταρ και συνέπεια τη μεγάλη προσέλευση μελισσών, εξ ου και το όνομα. Είναι από τα πιο γνωστά βότανα και θεωρείται τονωτικό, χωνευτικό, καταπραϋντικό, σπασμολυτικό, ελαφρύ υπνωτικό, αγχολυτικό,πλούσιο σε αντιοξειδωτικά, χρησιμοποιείται για τόνωση των εγκεφαλικών λειτουργιών (Αλτσχάϊμερ) και για έλεγχο του υπερθυρεοειδισμού.

Προσοχή σε άτομα με πρόβλημα στο θυρεοειδή.

Τρόπος χρήσης: χλιαρό αφέψημα για τόνωση με 1 κουταλιά μελισσόχορτο και 1 κουταλιά γύρη.

Mολόχα-Malva sylvestris

 Θάμνος, αγγειόσπερμο, δικοτυλήδονο της οικογένειας των μαλαχοειδών, γνωστό στην Ελλάδα από το 2000 π.Χ.. Αυτοφύεται σε όλη την Ελλάδα και χρησιμοποιείται στη μαγειρική (τσιγαριαστά άγρια χόρτα) αλλά και σαν θεραπευτικό αφέψημα. Μαλακτικό, βλενολυτικό θεωρείται ιδανικό για ήπιες ασθένειες του αναπνευστικού, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και στομαχικό έλκος.

Χρειάζεται προσοχή στη σύγχρονη λήψη με αντιδιαβητικά ή φάρμακα με λίθιο.

Τρόπος χρήσης: αφέψημα σαν αποχρεμπτικό, 1 κουταλάκι αποξηραμένα άνθη μολόχας 2-3 φορές ημερησίως.

Ρίγανη-Origanum vulgare

Θάμνος, πολυετής, αγγειόσπερμο, δικοτυλήδονο, της οικογένειας των χειλανθών, αυτοφύεται αλλά και καλλιεργείται σε όλη την Ελλάδα. Από τα πιο γνωστά βότανα, από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα, όχι μόνο για τη χρήση του στη μαγειρική αλλά και για τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Χρησιμοποιείται σαν αντιρευματικό, αντιδιαρροϊκό, αντιφλεγμονώδες, τοπικό αντιβιοτικό (με χαρακτηριστική χρήση στις νέες τρύπες των αυτιών όπου τοποθετούσαν ένα ξυλάκι από ρίγανη μέχρι να σταματήσει να έχει πληγή),αντιυπερτασικό, αποχρεμπτικό,τονωτικό, αντισηπτικό.

Προσοχή στη χρήση από εγκύους και σε υποτασικούς.

Τρόπος χρήσης: αφέψημα για τυμπανισμό 1/2 κουταλάκι αποξηραμένη ρίγανη με 1 κουταλάκι δυόσμο, 1-2 φορές ημερησίως.

Tαραξάκο, Πικραλίδα, Αγριοράδικο-Τaraxacum officinale

Το γνωστό μας αγριοράδικο δεν γίνεται μόνο νόστιμη βραστή σαλάτα αλλά και αφέψημα. Θάμνος, αγγειόσπερμο, της οικογένειας των αστεροειδών, θεωρείται παράσιτο στους χλοοτάπητες αλλά συγχρόνως χρησιμοποιείται και σαν διουρητικό φάρμακο. Πλούσιο σε αντιοξειδωτικά, μέταλλα και βιταμίνες αναφέρεται στη λαϊκή παράδοση σαν καθαριστικό του αίματος. Τονωτικό του ήπατος και των νεφρών, διουρητικό, χωνευτικό, ορεκτικό, ήπιο καθαρτικό.

Χρειάζεται προσοχή, σύμφωνα με το NCCAM (Εθνικό κέντρο συμπληρωματικής και εναλλακτικήε Ιατρικής) στη χρήση από άτομα με λοιμώξεις και φλεγμονές στη χοληδόχο κύστη.

Τρόπος χρήσης: διουρητικό αφέψημα με 1 κουταλιά αποξηραμένη πικραλίδα για 2-3 φορές ημερησίως.

Tίλιο, Φλαμούρι, Φιλύρα-Tilia Cordata και Tilia Platyphyllos

Φυλλοβόλο δένδρο που φθάνει τα 60 m, αγγειόσπερμο, δικοτυλήδονο, της οικογένειας των φιλυροειδών. Kαλλωπιστικό και φαρμακευτικό δένδρο, με πιο γνωστές τις διουρητικές του ιδιότητες. Εφιδρωτικό, αντιεμετικό, ήπιο χαλαρωτικό, χωνευτικό, αντιβηχικό. Χρήσιμα τα φύλλα του, οι μυρωδάτοι ανθοί του αλλά και ο φλοιός.

Χρειάζεται προσοχή από ανθρώπους που παίρνουν διουρητικά ή φάρμακα που περιέχουν λίθιο.

Τρόπος χρήσης: αφέψημα σαν ήπιο χαλαρωτικό με 1 κουταλιά αποξηραμένα άνθη τίλιου, 1 κουταλιά χαμομήλι, 1 ώρα πριν το βραδυνό ύπνο.

Τσάι του βουνού-Sideritis syriaca

Η Κρητική μαλοτύρα, το Ελληνικό τσάι του βουνού, δεν έχει καμιά σχέση με το γνωστό μας τσάι. Θάμνος, αγγειόσπερμο, δικοτυλήδονο της οικογένειας των χειλανθών, έχει περίπου 17 διαφορετικά είδη στα Ελληνικά βουνά. Μελέτες δείχνουν τις αποχρεμπτικές και χωνευτικές του ιδιότητες. Θεωρείται ιδανικό αφέψημα για το κρυολόγημα και τις παθήσεις του αναπνευστικού, μαλακτικό για την τραχεία και το φάρυγγα αλλά και χρήσιμο βότανο στις γαστρεντερικές διαταραχές. Περιέχει ικανές ποσότητες σε αντιοξειδωτικά. Όπως σε όλα τα άγρια βότανα χρειάζεται, όταν τα συλλέγουμε να φροντίζουμε να μην καταστρέφουμε και να μην ξεριζώνουμε τα φυτά αλλά με σεβασμό στη φύση και σε ότι μας προσφέρει, να φροντίζουμε να αφήνουμε κλαδιά και ανθούς ώστε να συνεχίζει να αναπτύσσεται και να αναπαράγεται.

Ήπια χρήση του, δεν έχει αντενδείξεις εκτός από άτομα με συγκεκριμένες αλλεργίες.

Τρόπος χρήσης: αφέψημα για κοινό κτυολόγημα με 1 κουταλιά τσάι του βουνού, δίκταμο, μέλι, λεμόνι

Tσουκνίδα-Urtica dioica

Η τσουκνίδα είναι θάμνος, αγγειόσπερμο, δικοτυλήδονο, της οικογένειας των κνιδοειδών. Γνωστή όχι μόνο για τη φαγούρα που προκαλούν τα χνουδωτά φύλλα της αλλά και για τις θεραπευτικές της ιδιότητες και τη χρήση της στη μαγειρική. Πλούσια σε μέταλλα και ιχνοστοιχεία, χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση της αρθρίτιδας, στα νεφρά (πέτρες), ουρικό οξύ, καλή κυκλοφορία του αίματος και  σαν αποτοξινωτικό.

Χρειάζεται προσοχή από άτομα με προβλήματα στα νεφρά, διαβήτη ή υπέρταση, από άτομα με αλλεργίες και δεν ενδείκνηται η χρήση της από εγκύους και θηλάζουσες.

Τρόπος χρήσης: αφέψημα για αποτοξίνωση, 2 κουταλιές για 2 l νερό μετά από βαριά γεύματα.

Φασκόμηλο-Salvia officinalis

Θάμνος πολυετής, αγγειόσπερμο, δικοτυλήδονο, της οικογένειας των χειλανθών γνωστό σαν αλιφασκιά ή σάλβια. Ένα από τα πιο γνωστά Ελληνικά βότανα με έντονη και χαρακτηριστική μυρωδιά θεωρείται αποχρεμπτικό, αντιυδρωτικό, εμμηναγωγό, αντιπυρετικό, τονωτικό, αντιδιαρροϊκό, αντιβηχικό, χωνευτικό, καρδιοτονωτικό, βοηθητικό σε φαρυγγίτιδες και ουλίτιδες.

Δεν επιτρέπεται η χρήση από εγκύους και κυρίως από θηλάζουσες μητέρες. Παραδοσιακά το χρησιμοποιούσαν για να “κόψουν” το γάλα στις μητέρες.

Τρόπος χρήσης: αφέψημα για πονόλαιμο ή διάρροια, 1 κουταλάκι αποξηραμένο φασκόμηλο με χυμό λεμόνι 2-3 φορές ημερησίως.

Χαμομήλι-Chamomilla

Το πρώτο σε χρήση Ελληνικό βότανο, το χαμομήλι είναι πώα, μονοετής, αγγειόσπερμο, της οικογένειας των αστεροειδών. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα συστατικά που περιέχει έχουν ηρεμιστική και αγχολυτική δράση δικαιώνοντας έτσι τη πλατιά χρήση του. Ήπιο αντιβιοτικό, χωνευτικό, καταπραϋντικό, αντιφλεγμονώδες, με αντικαρκινικές ιδιότητες. Χρησιμοποιείται στην φαρμακευτική, κοσμετολογία, βιομηχανία τροφίμων και στις παιδικές τροφές.

Χρειάζεται προσοχή σε άτομα με αλλεργίες, σε άτομα που παίρνουν αντιπηκτικά ή άλλα φάρμακα που αλληλεπιδρούν.

Τρόπος χρήσης: αφέψημα με 1 κουταλιά αποξηραμένο χαμομήλι και 1 κουταλιά τίλιο για ελαφρύ χαλαρωτικό, 1 ώρα πριν το βραδυνό ύπνο.

Οι θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων, παρ’ ότι για τα περισσότερα απ’ αυτά δεν έχουν ανακοινωθεί ενδελεχείς μελέτες, με λάθος χειρισμό τους και υπερβολική χρήση, μπορεί να  φέρουν τα αντίθετα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα ειδικά σε περιπτώσεις που αλληλεπιδρούν με άλλα φάρμακα. Χρειάζεται προσοχή από άτομα με αλλεργίες, από εγκύους και θηλάζουσες αλλά και από τα παιδιά. Για τη σωστή χρήση τους καλό είναι να συμβουλευόμαστε τους ειδικούς θεραπευτές και πάνω απ’ όλα να μην κάνουμε κατάχρηση σε κανένα απ’ αυτά.

Οι συνταγές για αφεψήματα δεν είναι ιατρικές συμβουλές αλλά παραδοσιακή γνώση.

Α.Χ.

Τσάι του βουνού-Sideritis syriaca.

Η Κρητική μαλοτύρα, το Ελληνικό τσάι του βουνού, δεν έχει καμιά σχέση με το γνωστό μας τσάι. Θάμνος, αγγειόσπερμο, δικοτυλήδονο της οικογένειας των χειλανθών, έχει περίπου 17 διαφορετικά είδη στα Ελληνικά βουνά. Μελέτες δείχνουν τις αποχρεμπτικές και χωνευτικές του ιδιότητες. Θεωρείται ιδανικό αφέψημα για το κρυολόγημα και τις παθήσεις του αναπνευστικού, μαλακτικό για την τραχεία και το φάρυγγα αλλά και χρήσιμο βότανο στις γαστρεντερικές διαταραχές. Περιέχει ικανές ποσότητες σε αντιοξειδωτικά. Όπως σε όλα τα άγρια βότανα χρειάζεται, όταν τα συλλέγουμε να φροντίζουμε να μην καταστρέφουμε και να μην ξεριζώνουμε τα φυτά αλλά με σεβασμό στη φύση και σε ότι μας προσφέρει, να φροντίζουμε να αφήνουμε κλαδιά και ανθούς ώστε να συνεχίζει να αναπτύσσεται και να αναπαράγεται.

Ήπια χρήση του, δεν έχει αντενδείξεις εκτός από άτομα με συγκεκριμένες αλλεργίες.

Τρόπος χρήσης: αφέψημα για κοινό κρυολόγημα με 1 κουταλιά τσάι του βουνού, δίκταμο, μέλι, λεμόνι.

Α.Χ.

Το πρώτο που θα αναφέρω, είναι η προσοχή που πρέπει να δίνουμε στο τρόπο συλλογής του.

Κόβουμε τους Καλοκαιρινούς μήνες, τα ανθισμένα μέρη, με ιδιαίτερη προσοχή, αφήνοντας πάντα ανθούς πάνω στο φυτό ώστε να μπορούν να ωριμάσουν οι σπόροι και να πολλαπλασιαστεί. Σε καμμία περίπτωση δεν το ξεριζώνουμε. Τα φαινόμενα που παρουσιάζονται τα τελευταία χρόνια , της καταστροφής δηλ. των φυτών λόγω της υπερσυλλογής και της έλλειψης σεβασμού στους κανόνες της φύσης, πρέπει να μας οδηγούν στο να μάθουμε εμείς αλλά και να μεταφέρουμε τις πληροφορίες και σε άλλους , ώστε να προστατεύουμε ό,τι μας χαρίζεται από τη φύση, με σεβασμό, συνείδηση και επίγνωση των πράξεών μας.

Περιγραφή

Ανήκει στην οικογένεια των χειλανθών μαζί με τη μέντα, το βασιλικό, κ.ά. και στο γένος sideritis, το οποίο συμπεριλαμβάνει 140 περίπου είδη, 14 απ’ τα οποία είναι αυτοφυή στην Ελλάδα

Χαμηλός θάμνος που φθάνει μέχρι τα 40 cm. Mε γκριζοπράσινα χνουδωτά φύλλα, κλαδιά που στη βάση τους και κοντά στη ρίζα παίρνουν όσο μεγαλώνει το φυτό ξυλώδη μορφή, άνθη που βγαίνουν Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο με χρώμα λευκό, κιτρινωπό και χαρακτηριστικό άρωμα.

Φύεται σε υψόμετρο 500-2000 m σε ορεινές, βραχώδης περιοχές με φτωχά εδάφη, χωρίς αυτό να αποκλείει τη δυνατότητά του να καλλιεργηθεί σε πιο εύφορα χώματα με καλύτερη απόδοση. Παράδειγμα: η καλλιέργεια στη Σούρπη Μαγνησίας.

Το τσάι του βουνού έχει διάφορες ονομασίες σε κάθε περιοχή όπως: μαλοτύρα ή καλοκοιμηθειά στη Κρήτη, μπετόνικο ή βλάχικο στη βόρειο Ελλάδα, τσάι Ταϋγέτου ή Μαλεβού, κ.λ.π.. Είναι γνωστό επίσης και σαν το δόντι του λέοντα λόγω της ομοιότητας των λουλουδιών του. Σε πολλά μέρη ονομάζεται σιδερίτης

Ιστορικά στοιχεία.

Αναφέρεται, παρ’ ότι αμφισβητείται για το αν πρόκειται για το ίδιο φυτό, από τον Διοσκουρίδη στο έργο του “De Materia Medica”. Ο Λινναίος είναι ο πρώτος που περιέγραψε τους σιδερίτες, οι Βerthelot και Webb to 1836, o Βentham to 1948, ο Bolle και ο Mendoza-Henner το 1977, αναφέρουν σε μελέτες τους το φυτό στη προσπάθειά τους να το κατατάξουν.

Στην παραδοσιακή ιατρική χρησιμοποιείται από τα αρχαία χρόνια και υπάρχουν καταγραφές σε κείμενα του Ιπποκράτη-όπου αναφέρεται σαν εμμηναγωγό, τονωτικό, φάρμακο σε προβλήματα στομάχου, αρθρώσεων, αναπνευστικού-και του Θεόφραστου. Ο Γεννάδιος αναφέρει ότι το όνομα του προέρχεται από τη δυνατότητα του φυτού να θεραπεύει πληγές από σίδερο.

Ποικιλίες 

Υπάρχουν 140 περίπου ποικιλίες σε όλο τον κόσμο και 14 στην Ελλάδα. Οι πιο γνωστές απ’ αυτές είναι:

• Sideritis Clandestina
• Sideritis Athoa
• Sideritis Syriaca
• Sideritis Scarbica
• Sideritis Euboea
• Sideritis Raeseri

Η ονοματολογία του εξαρτάται από τον τόπο που φύεται και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που του δίνουν οι τοπικές συνθήκες.

Θεραπευτικές ιδιότητες

Μελέτες όπως η παρακάτω, έχουν δείξει ότι το τσάι του βουνού έχει μαλακτικές, εμμηναγωγές, αντιμικροβιακές, αντιφλεγμoνώδεις, αντιοξειδωτικές και τονωτικές δράσεις.

Στην παραδοσιακή ιατρική χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση του κοινού κρυολογήματος, τους κοιλιακούς πόνους και γενικά για αντιμετώπιση ελαφρών προβλημάτων στο ανώτερο αναπνευστικό. Πίνεται κρύο ή ζεστό, σαν έκχυμα ή αφέψημα και όπως και νάναι είναι παρηγορητικό, τονωτκιό και θερμαντικό στο κρύο του Χειμώνα.

Φαρµακολογικές ιδιότητες του γένους Sideritis .
Τα παρακάτω στοιχεία υπάρχουν στη δημοσιευμένη έρευνα της Χρυσής Γαβριέλη. ethno/sideritis/tsai_tou_vounou_files/Tsai_tou_vounou_Gavrieli_Xrisi.pdf

Φυσικοχηµική και Φαρµακολογική Μελέτη του Φυτού Sideritis raeseri ssp.raeseri «Τσάι του Βουνού»
Χρυσή Γαβριέλη, Εργαστήριο Φαρµακογνωσίας, Τµήµα Φαρµακευτικής, Σχολή Επιστηµών Υγείας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, 54006 Θεσσαλονίκη

Μια σειρά µελετών έχουν διεξαχθεί κατά καιρούς τόσο σε φυτικά εκχυλίσµατα του γένους Sideritis όσο και σε χηµικές ενώσεις που αποµονώθηκαν από αυτά για να εκτιµηθούν οι θεραπευτικές τους ιδιότητες. Για παράδειγµα, µελετήθηκε η αντιφλεγµονώδης δράση των αιθανολικών εκχυλισµάτων έξι ειδών Sideritis που, φύονται στην Τουρκία και µόνο ένα από αυτά δεν εµφάνιζε δράση (Yesilado et al 1989). Έτσι τα εκχυλίσµατα των S. pisidica, S. argyrea, S. /ibanotica ssp. ίnearis και S. perfolίata εµφάνισαν σύµφωνα µε τους ερευνητές αντιφλεγµονώδη δράση σε οξεία φάση φλεγµονής. Για αναλγητική και αντιφλεγµονώδη δράση εξετάσθηκε και ο 8-O- γλυκοζίτης της υπολαετίνης, που αποµονώθηκε από το S. murgonensis (Vίllar et al 1984). Ο γλυκοζίτης έδειχνε ισχυρότερη αντιφλεγµονώδη δράση από τη φαινυλοβουταζόνη σε οξεία φάση φλεγµονής, αλλά η αντιφλεγµονώδης δράση του ήταν µικρότερη σε χρόνια φάση. Πλεονέκτηµα θεωρήθηκε όµως το γεγονός ότι αντίθετα µε τη φαινυλοβουταζόνη δεν προκαλούσε έλκη του γαστρεντερικού σωλήνα. Τα παραπάνω αποτελέσµατα δείχνουν ότι ο 8-Ογλυκοζίτης της υπολαετίνηςσυνδυάζει αντιφλεγµονώδεις και αντιελκωτικές ιδιότητες και προτείνεται εναλλακτικά σαν ένας µη στεροειδής αντιφλεγµονώδης παράγοντας.
Φλαβονοειδές που αποµονώθηκε από το εκχύλισµα του οξικού αιθυλεστέρα του S. murgonensis (Villar et al 1982) µετά από πειράµατα που έγιναν σε αποµονωµένη µήτρα ποντικών, βρέθηκε ότι εµφάνιζε αντιφλεγµονώδη δράση, που πιθανά οφειλόταν σε αναστολή της βιοσύνθεση ς των προσταγλανδινών. Ακόµη από το S. leucantha (Jimenez et al 1986) αποµονώθηκε η σιδεριτοφλαβόνη που βρέθηκε ότι κατείχε αντιφλεγµονώδη δράση σε οξεία φάση φλεγµονής. Τέλος εκτός των φλαβονοειδών, διάφορες τερπενικές και άλλες ενώσεις που αποµονώθηκαν από διάφορα είδη Sideritis έδειξαν ότι παρουσιάζουν ανάλογη δράση.
Όσον αφορά την αντιφλεγµονώδη δράση που εµφανίζουν τα φυτά του γένους Sideritis, αυτή οφείλεται κυρίως στα φλαβονοειδή αλλά και στις διτερπενικές ενώσεις. Εµπεριστατωµένη ανασκόπηση της σχετικής διεθνούς βιβλιογραφίας αποδίδει την αντιφλεγµονώδη δράση:

1) στην επίδραση των δραστικών συστατικών στο µεταβολισµό του αραχιδονικού οξέος στο επίπεδο της φωσφολιπάσης, µε αποτέλεσµα την αναστολή της βιοσύνθεσης προσταγλανδινών και άλλων εικοσανοειδών, όπως θροµβοξανίων και λευκοτριενίων (de las Heras and Hoult 1994),

2) στη δράση των φλαβονοειδών ως αντιοξειδωτικών και συλλεκτών ελευθέρων ριζών (Middleton and Kandaswami 1992),

3) στη µειωµένη διείσδυση των ουδετεροφίλων στον τόπο της φλεγµονής (Navarro et al 1997) και 4) στην αναστολή της µη ενζυµικώς υπεροξείδωσης των λιπών (Rios et aI1992). Εκτός από την αντιφλεγµονώδη δράση, βρέθηκε ότι είδη του γένους Sideritis εµφανίζουν και άλλες φαρµακολογικές δράσεις όπως 1) αντιµικροβιακή έναντι Gram θετικών βακτηρίων (Diaz et al 1988), 2) δράση κατά του καταρράκτη (TomasBarberan et aI1986), 3) αντιθροµβωτική δράση (Villar et a11985) και

4) αντιυπερτασική δράση (Paya et aI1985).

Α.Χ.

Παραδοσιακό βιολογικό τσάι με μέλι και λεμόνι προερχόμενο από τα βουνά της Θράκης θα κυκλοφορήσει συσκευασμένο στις ΗΠΑ, ενώ στην ελληνική αγορά αναμένεται να έρθει Ιούλιο.

Το τσάι του βουνού είναι ένα ελληνικό προϊόν που αποτελεί μοναδικό αφέψημα και δεν είχε μέχρι στιγμής αξιοποιηθεί εμπορικά στο εξωτερικό. 

Η εμπορευματοποίηση της απλής παραδοσιακής συνταγής από τη Μακεδονική Ζυθοποιία έγινε εφικτή μετά την «άρση του καθεστώτος απαγόρευσης της παραγωγής αναψυκτικών και χυμών στους ίδιους χώρους που παράγεται και η μπίρα», που πρόσφατα έλαβε την έγκριση της Βουλής.

Η εταιρεία θα εξασφαλίζει πρώτη ύλη από δικές της φυτείες και συνεργαζόμενους παραγωγούς, ενώ έχει κατοχυρώσει ήδη με παγκόσμιες πατέντες την παραγωγή, αλλά και το ίδιο το προϊόν. Έχει γίνει συμφωνία με 200 Έλληνες παραγωγούς της Ξάνθης για την παραγωγή με προϋπολογισμό 400.000 ευρώ. Όπως τονίζει ο πρόεδρος της εταιρείας Δημήτρης Πολιτόπουλος, το προϊόν απευθύνεται κατά κύριο λόγο στη διεθνή αγορά και μάλιστα η εταιρεία έχει κλείσει ήδη συμφωνίες σε ΗΠΑ και Ευρώπη για τη διάθεση της συνολικής παραγωγής του 2012.

Ο ίδιος επισημαίνει ότι το Ice Tea Tuvunu αποτελεί μόνο την αρχή αφού η Ζυθοποιία Μακεδονίας Θράκης θέλει να δημιουργήσει μια μεγάλη οικογένεια υγιεινών αναψυκτικών αξιοποιώντας τα χιλιάδες βότανα της ελληνικής γης.

 Επισημάνθηκε από το Γεωπόνο Νίκο Σταθόπουλο

Πηγή: newsbeast.gr

Δείτε ακόμα: Τσάι του βουνού.Το δόντι του Λέοντα.